Pháp lý M&A là gì? Cơ sở hoạt động M&A tại Việt Nam [2024]

Pháp lý M&A là gì? Pháp lý M&A có ý nghĩa gì trong đầu tư và phát triển dự án?  Hoạt động M&A đang là xu hướng đầu tư phát triển mạnh mẽ toàn cầu và ở Việt Nam, đặc biệt là giai đoạn từ 2013 và 2 năm gần đây đã đạt đỉnh. Trong tương lai, đặc biệt là khi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) được ký kết, dự kiến ​​hoạt động M&A sẽ tiếp tục tăng mạnh và trở thành xu hướng đầu tư phổ biến tại Việt Nam.

Mỗi thương vụ M&A không chỉ đơn thuần là giao dịch kinh tế giữa các bên tham gia mà còn có chu trình kéo dài với nhiều giai đoạn khác nhau, đòi hỏi kiến thức sâu rộng và kinh nghiệm thực tiễn về thị trường, thông tin, tài chính, chính sách và pháp luật. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn một quy trình toàn diện của một thương vụ M&A, giúp bạn có cái nhìn tổng quát nhất về quá trình mua bán và sáp nhập.

Cùng Smartland tìm hiểu về pháp lý M&A trong bài phân tích bên dưới nhé!

Pháp lý M&A nghĩa là gì? 

M&A là chữ viết tắt của hai cụm từ Acquisitions (Mua lại) và Mergers (Sáp nhập). Hoạt động pháp lý M&A là hoạt động nhằm giành quyền kiểm soát doanh nghiệp thông qua việc sáp nhập hoặc mua lại một phần hoặc toàn bộ doanh nghiệp khác. Mục đích của thương vụ M&A không chỉ đơn thuần là sở hữu cổ phần, mà còn nhằm mục đích tham gia và quyết định các vấn đề quan trọng, tác động đến hoạt động kinh doanh và quản trị của doanh nghiệp bị sáp nhập hoặc mua lại.

Mergers (Sáp nhập) là sự liên kết giữa các doanh nghiệp có cùng quy mô để tạo ra một doanh nghiệp mới có tư cách pháp nhân. Toàn bộ tài sản, quyền lợi, nghĩa vụ của doanh nghiệp bị sáp nhập hoặc mua lại sẽ được chuyển sang cho doanh nghiệp sáp nhập hoặc mua lại.

Acquisitions (Mua lại) là hình thức kinh doanh theo đó một doanh nghiệp lớn sẽ mua lại những doanh nghiệp nhỏ và yếu hơn, nhưng doanh nghiệp được mua vẫn giữ nguyên tư cách pháp nhân cũ. Doanh nghiệp mua lại được QSH hợp pháp đối với doanh nghiệp được mua.

M&A giúp doanh nghiệp mở rộng thị phần, cơ cấu lại số lượng nhân lực hợp lý hơn, cắt giảm chi phí phát sinh không cần thiết, tăng hiệu quả kinh doanh và tận dụng công nghệ được chuyển giao. Tuy nhiên, về góc độ pháp lý, M&A là một hoạt động đầu tư phức tạp, liên quan đến nhiều vấn đề khác nhau, bao gồm pháp luật chứng khoán, pháp luật doanh nghiệp, pháp luật cạnh tranh, và các quy định pháp luật áp dụng cho hoạt động M&A tại Việt Nam, cũng như các cam kết quốc tế liên quan đến M&A. 

Pháp lý M&A là gì?

Quyền được M&A

Về quyền của doanh nghiệp, các quy định pháp luật của Việt Nam đã công nhận quyền thực hiện giao dịch M&A của các nhà đầu tư thông qua các luật như Luật Đầu tư, Bộ luật Dân sự, Luật Doanh nghiệp, Luật Chứng khoán, Luật Các tổ chức tín dụng…

Điều này cho phép các nhà đầu tư sử dụng một số quyền như quyền chào bán cổ phần hoặc giá trị phần góp vốn của chủ sở hữu vốn, quyền bán toàn bộ doanh nghiệp (bao gồm bán tài sản của doanh nghiệp hoặc bán toàn bộ doanh nghiệp nhà nước, chuyển nhượng toàn bộ phần vốn góp đang sở hữu), quyền mua lại doanh nghiệp của các tổ chức kinh tế Việt Nam.

Với sự công nhận đối với các quyền trên, đã có nhiều hình thức M&A được thực hiện trên thực tế như:

• Mua lại toàn bộ DN;
• Mua lại và hợp nhất DN;
• Mua lại và sáp nhập;
• Mua, bán, hoán đổi cổ phiếu của công ty TNHH, công ty hợp danh;
• Mua và thâu tóm HTX thông qua hình thức chuyển nhượng phần vốn góp của xã viên;
• Mua và thâu tóm DN tư nhân;
• Thâu tóm thông qua mua lại tài sản DN (không bao gồm BĐS);
• Thâu tóm DN thông qua mua lại tài sản DN (bao gồm BĐS);
• Thâu tóm DN thông qua mua nợ;
• Thâu tóm DN đối với một số doanh nghiệp đặc thù như công ty chứng khoán, công ty bảo hiểm.

Quyền được M&A

Quy định của các bộ luật Việt Nam áp dụng cho hoạt động M&A

Pháp luật trong hoạt động M&A là tổng hợp các quy định pháp luật thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau, điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình thực hiện hoạt động M&A của các doanh nghiệp. Các quy định cụ thể về pháp luật M&A của doanh nghiệp được quy định tại một số văn bản pháp luật như sau:

Pháp lý M&A theo quy định của Luật Doanh nghiệp

Luật Doanh nghiệp (DN) năm 2020 được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIV, kỳ họp thứ 9 thông qua vào ngày 17 tháng 6 năm 2020 và từ ngày 01 tháng 01 năm 2021 chính thức có hiệu lực thi hành. Luật DN này giới thiệu đến khái niệm và quy trình thực hiện thủ tục sáp nhập, hợp nhất doanh nghiệp.

• Luật DN năm 2015 cũng đã xem xét M&A DN như là một hình thức tổ chức lại doanh nghiệp, xuất phát từ nhu cầu tự thân của DN. Mặc dù vẫn chưa có định nghĩa rõ ràng về M&A DN, nhưng Luật DN đã quy định chi tiết về việc M&A đối với từng loại hình DN, cụ thể như:
• Chương 2 của Luật Doanh nghiệp quy định rõ ràng về quyền góp vốn, mua cổ phần, mua phần vốn góp vào các loại hình doanh nghiệp như công ty cổ phần, công ty TNHH, công ty hợp danh. Các tổ chức và cá nhân đều có quyền tham gia góp vốn, mua cổ phần, mua phần vốn góp vào doanh nghiệp trừ những trường hợp sau: cơ quan nhà nước, đơn vị vũ trang nhân dân SD tài sản nhà nước góp vốn vào doanh nghiệp để thu lợi riêng cho cơ quan, đơn vị của mình; các đối tượng cán bộ, công chức không được góp vốn vào DN theo quy định của pháp luật.
• Chương 3 của Luật Doanh nghiệp đề cập đến các vấn đề liên quan đến chuyển nhượng phần vốn góp của các thành viên trong công ty TNHH như Điều 51 (Mua lại phần vốn góp) và Điều 52 (Chuyển nhượng phần vốn góp).

Chương 5 của Luật Doanh nghiệp quy định về việc bán cổ phần và chuyển nhượng cổ phần trong công ty cổ phần.

Cụ thể hơn, HĐQT sẽ quyết định thời điểm, phương thức, giá bán cổ phần và giá bán này không thể thấp hơn giá thị trường tại thời điểm chào bán hoặc GT được ghi trong sổ sách của cổ phần tại thời điểm gần nhất, ngoại trừ những trường hợp đặc biệt. Điều 126 cũng quy định rõ ràng rằng cổ phần của công ty cổ phần được tự do chuyển nhượng thông qua hợp đồng theo cách thông thường hoặc thông qua giao dịch trên thị trường chứng khoán.

• Chương 9 của Luật Doanh nghiệp cũng quy định cụ thể về các vấn đề như chia doanh nghiệp (Điều 198), tách doanh nghiệp (Điều 199), hợp nhất (Điều 200) và thủ tục, hồ sơ, trình tự đăng ký DN nhận sáp nhập (Điều 201).

Pháp lý M&A theo luật doanh nghiệp

Pháp lý M&A doanh nghiệp theo quy định của Luật Đầu tư

Luật Đầu tư đã được Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam khóa XIV, kỳ họp thứ 9 thông qua vào ngày 17 tháng 6 năm 2020 và có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 01 năm 2021. Trong đó, Luật Đầu tư năm 2020 đã công nhận 2 hình thức M&A là sáp nhập và mua lại doanh nghiệp. Hoạt động M&A doanh nghiệp được coi là một trong những hình thức đầu tư trực tiếp.

Việc mua lại doanh nghiệp có thể được thực hiện dưới hình thức mua lại một phần hoặc toàn bộ doanh nghiệp hoặc chi nhánh. Theo đó, các tổ chức, cá nhân có quyền góp vốn, mua cổ phần, phần vốn góp vào tổ chức kinh tế (Điều 24); các nhà đầu tư nước ngoài có thể đầu tư theo hình thức góp vốn, mua cổ phần, phần vốn góp vào tổ chức kinh tế (Điều 25 và Điều 26).

Pháp lý M&A luật đầu tư

Pháp lý M&A doanh nghiệp theo quy định của Luật Cạnh tranh

Luật Cạnh tranh đã được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 5 (khóa XIV) vào ngày 12/06/2018 và có hiệu lực từ ngày 01/7/2019. Luật này quy định các hình thức tập trung kinh tế gồm: Sáp nhập DN, mua lại DN, liên doanh giữa các DN, hợp nhất DN và các hình thức tập trung kinh tế khác theo quy định của pháp luật.

Trong đó, sáp nhập DN (M&A) là việc một hoặc một số DN chuyển toàn bộ quyền, tài sản, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp của mình sang một DN khác, đồng thời chấm dứt HĐ KD hoặc sự tồn tại của DN bị sáp nhập. Hợp nhất DN (M&A) là việc hai hoặc nhiều DN chuyển toàn bộ  quyền, nghĩa vụ, tài sản và lợi ích hợp pháp của mình để hình thành một DN mới; đồng thời, chấm dứt HĐ KD hoặc sự tồn tại của các DN bị hợp nhất.

Mua lại DN là hành động mà một DN trực tiếp hoặc gián tiếp mua toàn bộ hoặc một phần vốn góp, tài sản của DN khác đủ để chi phối, kiểm soát doanh nghiệp hoặc một ngành, nghề của doanh nghiệp bị mua lại. Liên doanh giữa các doanh nghiệp là hành động hai hoặc nhiều doanh nghiệp cùng nhau góp một phần tài sản, nghĩa vụ, quyền và lợi ích hợp pháp của mình để hình thành một doanh nghiệp mới.

Ví dụ điển hình như: Điều 30 đề cập cụ thể các hình thức tập trung kinh tế bị cấm khi DN thực hiện tập trung KT gây tác động hoặc có khả năng gây tác động đến việc hạn chế cạnh tranh trên thị trường Việt Nam.

Theo các điều trong Luật Cạnh tranh, việc sáp nhập, hợp nhất và mua lại doanh nghiệp là hành động tập trung kinh tế, do đó, việc sáp nhập, hợp nhất, mua lại DN bị cấm trong trường hợp việc hợp nhất, sáp nhập, mua lại doanh nghiệp tạo ra thị phần kết hợp của các DN tham gia tập trung KT, gây tác động hoặc khả năng tác động hạn chế cạnh tranh đáng kể trên thị trường Việt Nam.

Pháp lý M&A luật cạnh tranh

Pháp lý M&A doanh nghiệp theo quy định của Luật Chứng khoán

Luật Chứng khoán được Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 8 (khóa XIV) vào ngày 26/11/2019, từ ngày 01/01/2021 chính thức có hiệu lực thay thế cho Luật Chứng khoán số 70/2006/QH11 và Luật Chứng khoán số 62/2010/QH12 đã quy định chi tiết về việc chia tách, hợp nhất, sáp nhập công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ phải được chấp thuận bởi Ủy ban Chứng khoán Nhà nước trước khi thực hiện.

Pháp lý M&A theo luật chứng khoán

M&A doanh nghiệp theo quy định của Luật Các tổ chức tín dụng

Việc chia tách, hợp nhất và sáp nhập của tổ chức tín dụng (TCTD) phải được sự chấp thuận của NHNN và thực hiện theo Luật số 17/2017/QH14 sửa đổi 20/11/2017, bổ sung một số điều của Luật Các TCTD và chính thức có hiệu lực từ ngày 15/01/2018.

Pháp lý M&A theo luật các tổ chức tín dụng

Các hình thức pháp lý M&A

Việc sáp nhập và mua lại (M&A) có thể được phân loại theo tính chất của việc sáp nhập. Có ba hình thức M&A cơ bản, bao gồm: M&A theo chiều ngang, M&A theo chiều dọc và M&A kết hợp.

Pháp lý M&A theo chiều ngang

Pháp lý M&A theo chiều ngang (Horizontal) là hình thức mua bán, sáp nhập giữa các DN cung cấp các dòng dịch vụ và sản phẩm giống nhau hoặc tương tự cho người tiêu dùng cuối cùng, có nghĩa là cùng một giai đoạn sản xuất trong cùng một ngành. Trong trường hợp này, đối thủ cạnh tranh trực tiếp thường là các công ty.

Ví dụ, nếu một công ty sản xuất điện thoại thông minh sáp nhập với một công ty khác trong ngành sản xuất điện thoại di động, thì đây được gọi là sáp nhập chiều ngang. Loại sáp nhập này mang lại nhiều lợi ích, bao gồm loại bỏ sự cạnh tranh, giúp công ty tăng thị phần, doanh thu và lợi nhuận của mình. Hơn nữa, việc này giúp các doanh nghiệp giảm chi phí cố định, mở rộng thị trường và loại bỏ cạnh tranh.

Pháp lý M&A theo chiều ngang

Pháp lý M&A theo chiều dọc

Pháp lý M&A theo chiều dọc (Vertical) là hình thức kết hợp giữa hai công ty có cùng chuỗi giá trị sản xuất cùng một sản phẩm hoặc dịch vụ, nhưng khác biệt ở giai đoạn sản xuất mà họ hoạt động. Ví dụ, nếu một cửa hàng quần áo sáp nhập một nhà máy dệt, thì đó được gọi là sáp nhập theo chiều dọc, vì ngành nghề giống nhau là quần áo, nhưng giai đoạn sản xuất khác nhau.

Loại sáp nhập này thường được thực hiện để đảm bảo sản xuất và cung cấp đủ các mặt hàng thiết yếu và tránh sự gián đoạn trong nguồn cung cấp. Nó cũng được thực hiện để hạn chế cung cấp sản phẩm cho các đối thủ cạnh tranh, do đó giúp giảm chi phí trung gian, nâng cao doanh thu và lợi nhuận.

Pháp lý M&A theo chiều dọc

Pháp lý M&A kết hợp (tập đoàn)

Pháp lý M&A kết hợp (Conglomerate) là hình thức mua bán và sáp nhập để tạo thành các tập đoàn lớn. Loại sáp nhập này diễn ra giữa các công ty phục vụ cho cùng một khách hàng trong một ngành cụ thể, tuy nhiên, họ không cung cấp các sản phẩm và dịch vụ giống nhau. Các sản phẩm của họ có thể được bổ sung, kết hợp để tạo thành một sản phẩm hoàn chỉnh, nhưng từ mặt kỹ thuật thì chúng không phải là những sản phẩm giống nhau.

Ví dụ, nếu một công ty sản xuất đệm, chăn, gối sáp nhập với một công ty sản xuất giường, điều này sẽ được gọi là sáp nhập tập đoàn, bởi vì đó là những sản phẩm bổ sung, thường được mua cùng nhau. Loại sáp nhập này thường được thực hiện để tạo thuận tiện cho người tiêu dùng, vì sẽ dễ dàng hơn để bán những sản phẩm này lại với nhau.

Thêm vào đó, hình thức sáp nhập này cũng giúp cho các công ty đa dạng hóa hoạt động và tăng lợi nhuận. Việc bán một trong các sản phẩm này cũng sẽ thúc đẩy việc bán sản phẩm khác, tăng doanh số bán hàng và doanh thu cho công ty. Điều này giúp cho doanh nghiệp có thể cung cấp cho người tiêu dùng một điểm mua sắm tiện lợi.

Trong trường hợp này, hai công ty được liên kết theo một cách nào đó. Loại sáp nhập này cung cấp cho các doanh nghiệp cơ hội để tham gia vào các lĩnh vực khác của ngành công nghiệp, giảm thiểu rủi ro và tạo quyền truy cập vào các tài nguyên và thị trường chưa từng có trước đây.

Thường thì, hình thức sáp nhập này được thực hiện để đa dạng hóa hoạt động vào các ngành công nghiệp khác, giúp giảm thiểu rủi ro và tiết kiệm chi phí gia nhập thị trường.

Pháp lý M&A kết hợp

Trên đây là các thông tin về pháp lý M&A mà Smartland đã tổng hợp. Trong thời kỳ kinh tế suy thoái, việc lựa chọn M&A là một hoạt động củng cố vị thế được nhiều doanh nghiệp lựa chọn. Hy vọng bài viết của chúng tôi đã cung cấp đầy đủ thông tin về pháp lý M&A để từ đó khách hàng có thể yên tâm phần nào về các doanh nghiệp và dự án được thành lập và xây dựng dựa trên phương pháp này.

>> Xem thêm: Hợp đồng mua bán nhà đất viết tay có được công nhận pháp lý?

>> Xem thêm: Luật thừa kế đất đai [Tổng hợp + cập nhật mới nhất 2023]

Để biết thêm thông tin về pháp lý M&A vui lòng liên hệ:

• Công ty TNHH Bất Động Sản Smartland
• Trụ sở chính: 92 Nguyễn Hữu Cảnh, Phường 22, Quận Bình Thạnh, TP.HCM
• VP Vinh: Số 130 Đường Nguyễn Sỹ Sách, Phường Hưng Phúc, TP.Vinh
• Hotline: 0916 25 78 25